نشست «ترکیه در یادداشت های محمد علی فروغی» در موسسه یونس امره برگزار گردید

Yazıcı-dostu sürüm

 

دومین نشست از سلسله نشست­های "مواجهه­ی دولتمردان و فرهیختگان ایرانی با ترکیه" ، شنبه نوزدهم اسفند ماه در موسسه یونس امره تهران برگزار شد. این نشست که با حضور و سخنرانی  پژوهشگران کاوه بیات و دکتر محمد افشین وفایی برگزار شد، با استقبال علاقه مندان به تاریخ معاصر ایران و روابط ایران-ترکیه مواجه گردید.

محمد علی فروغی  ... دوم  از بزرگ ترین روشنفکران عملگران  ایران در مقاطع تاریخی   حساسی بود که به قول خودش به همه مقامات عالی رسید که کارنامه بسیار درخشانی از خود به جای گذاشت. سراسر زندگی پر ماجرا اما نه چندان طولانی فروغی به کارهای سیاسی  یا فرهنگی گذشت. مدتی معلم آخرین شاه قاجار یعنی احمد شاه و چند تن از شاهزادگان بود. سپس مشاغل مهمی را برعهده گرفت. در دوره دوم و سوم شورای ملی به نمایندگی از  مردم تهران به وکالت رسید. مدتی هم در دوره دوم رئیس مجلس شد. همچنین بارها به وزارت رسید. در اوایل کار احمد شاه که هنوز به سن قانونی برای سلطنت نرسیده بود و نایب السلطنه بر امور مسلط بود،  فروغی وزیر مالیه و اندکی بعد وزیر عدلیه شد. در این ضمن وقتی دیوان عالی تمیز به عنوان بالا ترین مرجع قضایی کشور در ایران تاسیس شد، فروغی به عنوان نخستین رئیس آن برگزیده گردید و جز یک وقفه کوتاه که در پایان جنگ جهانی اول به کنفرانس صلح پاریس به عنوان یکی از نمایندگان ایران اعزام شد سال ها در همین شغل بود.

خاطرات  فروغی و یادداشت های او که نزد نوادگانش در واشنگتن نگهداری می شد  و تقریبا همگان از وجودشان بی اطلاع بودند به گونه ای که در مقدمه جلد دوم کتاب  توضیح داده ایم به دست من و دوستم پژمان فیروزبخش افتاد  و 6 سال تمام صرف تصحیح و انتشار آن  ها کردیم. چون بخش مهمی از این کتاب به جزییات رویدادها و دیدارهای میان  فروغی و دولتمردان ترک در ترکیه اختصتص دارد و چون فروغی نظرها و مشاهدات خود  را درباره اتفاقاتی که در ترکیه رخ می دهد  به دقت یادداشت کرده این خاطرات برای پژوهشگران تاریخ معاصر ترکیه نیز اهمیت دارد.

پژوهشگر کاوه بیات در سخنرانی خود بر نقش محمدعلی فروغی در روابط ایران-ترکیه تاکید کرد. بیات با اشاره به همزمانی دوره خدمت فروغی با یک سری نقاط عطف و وقایع مهم آن دوره، محمد علی فروغی را در برداشتن گامهایی جدی پیشگام دانست. آن هم با وجود مشکلاتی که عدم تعیین مرزی مشخص بین ایران و ترکیه و همچنین فضای متشنج شورش کردها، به وجود آورده بود. از نظر وی فروغی بواسطه روابط دوستانهای که با سیاستمداران ترک برقرار کرده بود، نقش مهمی در روابط ایران و ترکیه داشت.

بیات در سخنان خود با اشاره بر این نکته که سیاست خارجی متفاوت آنکارا بعد از استقرار نظام حکومتی جمهوری و همچنین بکارگیری سیاست روابط دوستانه با آنکارا توسط رضاشاه، روابط بین دو کشور را بر خلاف سده های گذشته به حالت دوستانهتری سوق داد؛ نقش فروغی در این سیاست دوستی و نزدیکی را بسیار مهم و غیرقابل اغماض  دانست. فروغی که در سال 1934 سفر بلند مدت شاه به ترکیه را سازماندهی کرده بود، اصلاحات ترکیه بعد از برقراری نظام حکومتی جدید را پیگیری کرده و در هر فرصتی به قابل اجرایی بودن این اصلاحات در ایران اشاره می نمود. در کنار این، به اصلاحاتی اساسی مانند انقلاب حروف الفبا نیز نگاه منتقدانه ای داشت.

 محمد افشین وفائی نیز بعد از صحبت درباره روند آماده سازی خاطرات محمدعلی فروغی برای چاپ، به برخی حکایات موجود در خاطرات فروغی اشاره کرد. وفائی با خواندن قسمتهایی از نوشته های فروغی درباره عصمت پاشا و قاضی مصطفی کمال و با اشاره به اینها، از باور عمیق آتاتورک و رضاشاه به داشتن روابط نزدیک و دوستانه بین دو کشور گفت. روابطی که بتواند برای کشورهای دیگر آسیایی نمونه و الگو باشد.